Քիմիա

Ապրիլ

Ինչից է մարդ կազմված…

Ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, ածխածին, ջրածին։

Երկաթ, յոդ, կալցիում, մագնեզիում։

 

Բնապահպանական ստուգատես, 2018

 <<Թունավոր  նյութերը  օդում, հողում, ջրում>>

• Ի՞նչ է հողը, հողի բաղադրությունը

Հող, բնական գոյացություն՝ կազմված ծագումնաբանորեն իրար հետ կապված հորիզոններից, որոնք ձևավորվել են երկրի կեղևի մակերեսային շերտերի վերափոխման հետևանքով՝ ջրի, օդի և կենդանի օրգանիզմների ներգործության շնորհիվ։ Հողը երկրակեղևի մակերեսային փխրուն շերտն է, որը փոփոխվում է մթնոլորտի և օրգանիզմների ազդեցությամբ, լրացվում է օրգանական մնացուկներով։ Ավազախառն կավահողերում անձրևորդերի կենսազանգվածը հասնում է 2,5 միլիոն առանձնյակի, կամ 1,2 տ՝ մեկ հեկտարին։ Բակտերիաների քանակը 1 գրամ հողում հաշվում են հարյուրավոր միլիոններով։ Անձրևների, հալչող ձյան ջուրը այն հարստացնում է թթվածնով և լուծում է հանքային աղերը: Լուծույթների մի մասը պահվում է հողում, մյուս մասը գետերի միջոցով տարվում է օվկիանոս: Հողը գոլորշիացնում է մազական անցքերով բարձրացող ստորերկրյա ջուրը։ Կատարվում է լուծույթների շարժում և առաջանում է աղերի նստվածք հողի տարբեր հորիզոններում։

• Որո՞ նք են բույսերի պաշտպանության միջոցները՝ բույսերի վնասակար օրգանիզմների կանխարգելման, դրանց դեմ պայքարի և վերացման համար կիրառվող քիմիական, կենսաբանական միջոցներ:
• Ինչպե՞ ս են  բույսերը   պաշտպանում՝` բույսերի, բուսական արտադրանքի աճեցման, փորձարկման, պահպանման և փոխադրման վայրերում վնասակար օրգանիզմների դեմ քիմիական և կենսաբանական պայքարի միջոցների օգտագործում:
• Ի՞նչ են  ագրոքիմիկատները` պարարտանյութերը, քիմիական հողաբարելավիչները, որոնք նախատեսված են բույսերի սնուցման, հողերի բերրիության բարելավման համար.
• Ի՞նչ է պեստիցիդը` բույսերի պաշտպանության միջոց, ցանկացած նյութ կամ նյութերի խառնուրդ, որը նախատեսված է որոշակի վնասատուների (ներառյալ մարդկանց և կենդանիների հիվանդություններ փոխանցողների, սննդամթերքի, գյուղատնտեսական արտադրանքի, փայտանյութի, կենդանիների կերերի արտադրության, վերամշակման, փոխադրման, իրացման գործընթացներին խանգարող և խոչընդոտող վնասատուների), բույսերի և սնկերի անցանկալի տեսակների կանխարգելման, ոչնչացման կամ պայքարի համար: Պեստիցիդների խմբում ներառված են միջատասպանները (ինսեկտիցիդներ), կրծողների դեմ պայքարի միջոցները (ռոտենդիցիդներ).

• Ի՞նչ է սնկասպանները (ֆունգիցիդներ), մոլախոտերի դեմ պայքարի համար նախատեսված նյութերը (հերբիցիդներ), բույսերի աճի կարգավորիչները, ֆերոմոնները, դեֆոլիանտները, դեսիկանտները և ֆումիգանտները.

 

Ուսումնական Մարտ

• Մարդկությանը հուզող ինչպիսի՞  էկոլոգիական  հիմնախնդիրներ  գիտեք

1)Էկոլոգիապես մաքուր սնունդ մաքուր խմելու ջուր, մաքուր օդ.

2)Պարտադիր 8 ժամյա քուն.

3)Մարմնակրթություն և հիգիենա.

4)Վատ սովորույթների ձեռբազատում.

5)Ստրեսային իրավիճակներից դուրս ենք գալիս կատակով, հումորով, ծիծաղով։

• Ո՞րն է էկոլոգիապես  մաքուր  սնունդը

Էկոլոգիապես մաքուր սնունդը դա մրգերնեն, բանջարեղենները, մսամթերքը, կաթնամթերքը, հատապտուղները և այլ սպիտակուցներ և ածխաջրեր պարունակող սնունդը կոչվում է էկոլոգիապես  մաքուր  սնունդ։

• Ի՞նչ կարծիք ունեք  կենսական  միջավայրի  մասին

Հայաստանում կենսական միջավայրը ցավոք սրտի աղտոտված է մեքենաների գազից գօրծարանների ծխից և այլ տարբեր կենսական միջավայրի վրա ազդող բաներից որնց գազերը նաև ազդում են մեր առողջության վրա և քայքայում երկիր մոլորակի մթնոլորտը և բուսականությունը։

• Որո՞նք են առողջ  ապրելակերպի  սկզբունքները

Առողջ ապրելակերպի նախապայմաններն են օգտակար և չափավոր սնունդը, ամեն-օրյա մարզանքները, հիգիենան, շատ մաքուր ջրի կիրառումը և այլն…

• Ո՞րն է համարվում  մաքուր  խմելու  ջուր

Մաքուր խմելու ջուր կարող է լինել թորված ջուրը, ծորակի ջուրը, քլորացված ջուր, իոնազերծված ջուր։

• Ջրի շրջապտույտը բնության  մեջ

Ջուրը հոսում գետերով թափվում ծովեր և օվկիանոսներ ապա արևի տաքությունից գոլոշանում և կլանվում ամպերի մեջ դրան հաջոդում է անձրևը որ ժամանակ ամպերը հետեն վերադարձնում վերցված ջուրը և այդ գործնթացը չի փոփոխվել երկար տարիներ առաջ և հիմա դա նույն է մնացել։

• Ջրի աղտոտման տեսակները  որո՞նք  են

Ջրի աղտոտման տեեսակներից էն՝ աղբը, ինչ որ թունավոր նյութերի արտահոսքը դեպի ջուր, գործարանի թունավոր հեղուկի արտազատումը և աղտոտում լճի կամ գետի։

• Ի՞նչ է կոշտ  ջուրը  և  ինչպե՞ս  են  այն  վերացնում

Ջրի կոշտությունը պայմանավորված է ջրում պարունակվող կալցիումի, մագնեզիումի, երկաթի, ածխաթթվական և ծծմբաթթվական աղերով: Ջրի կոշտությունը կարելի է նվազեցնել այն եռացնելով, այդ դեպքում ոչնչանում են նաև մանրէները, հեռանում են լուծված գազերը։ Կենցաղում օգտագործվող ջուրը կարելի է փափկեցնել ինչպես նաև կերակրի սոդայի օգնությամբ։

 

Լաբարատոր փորձ

Օդի բաղադրություն

Այրումը ջերմության և լույսի ուղեկցությամբ ընթացող քիմիական ռեակցիան է։

Մոմի բաղադրության մեջ կա ածխածին և ջրածին Cn Hm + O2։ -> Co2+m/2 H2O:

Մոմը հանգավ որովհետեվ թթվախինը փորձանոթում վերջացավ։

Թթվածինը փորձանոթում կազմում էր 1.5%:

Փորձանոթում մնաց ազոն գազը N2

 

9-րդ  դաս.    Ամփոփիչ  թեստ-3

                                         Թեմաներ` «Ջրածին»   «Թթվածին»                                             -1-

                                      Յուրաքանչյուր  առաջադրանքը  0.5  միավոր  է

1. Ո՞ր շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց 

զանգվածային  բաժնի  նվազման.        

  1)  ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր

2)  սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր

3)  սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր

4)  ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

 

2. Սովորական պայմաններում ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  գազեր. 

        1)  կալիումի ֆտորիդ,  յոդ,  ջուր

        2)  հելիում, սոդա,  կավիճ, ազոտ

        3)  ջրածին, ածխաթթու  գազ,  թթվածին

        4)  կարմիր ֆոսֆոր,  օզոն, բրոմ

 

3. 3. Ո՞րքիմիական   տարրի  ատոմներն  են  առկա  թվարկված  բոլոր  նյութերի     

     բաղադրության  մեջ. նատրիումի  հիդրօքսիդ,  օզոն, ածխածնի (IV) օքսիդ, ջուր,     

   ազոտական  թթու,  մագնեզիումի օքսիդ, ջրածնի  պերօքսիդ.

1)   ջրածին                       2)  թթվածին                        3)  քլոր                       4)  ածխածին

 

4. 4. Քանի՞էլեկտրոն է  առկա  8  կարգաթվով  տարրի  ատոմի  վալենտային  շերտում.

1)  2                                                                      2) 1,806 ^. 10²⁴                          3)  6                               4)  8

5. 5. Հետևյալ բանաձևերով   ո՞ր   ջուրն  է  բնության  մեջ  առավել  տարածված.

     1)  T₂¹⁷O                                                                2)   D₂¹⁶O                                3)   H₂¹⁶O                      4)  T₂¹⁸O

6. 6. Որքա՞նէթթվածին   տարրի  զանգվածային  բաժինը (%)  ծանր  ջրում` D₂O  մոլեկուլում.

   1)  25                                 2)   29,4                                 3)  70,6                         4)  80

7. 7. Ջրածնի և թթվածնի  30 լ  խառնուրդը  պայթեցնելուց  հետո  մնացել  է  3 լ թթվածին: 

   Որքա՞ն է  ջրածնի  ծավալային  բաժինը (%) ելային  խառնուրդում.

     1)  50                                     2)  60                                      3)  40                                   4)  80

 

8. 8. Երկրագնդի կեղևում թթվածնի և  սիլիցիումի   զանգվածային  բաժինները   հավասար 

     են  0,48  և  0,28  համապատասխանաբար:

   Եկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը  քանի՞ անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի   

    ատոմների  թվից.  

       1)   2                                        2) 2,5                                             3) 3                                             4) 4  

                                                                          —2—      

9 .  Լաբորատորիայում օզոն ստանալու նպատակով   փակ  անոթում   գտնվող   թթվածինը  

      ենթարկել  են  էլեկտրական պարպման,        

     ինչպե՞ս  է  փոխվում  անոթում  գտնվող   գազի  զանգվածը. 

   1)  չի  փոխվել             2) մեծացել  է  1,5 անգամ        3) պակասել  է              4) մեծացել  է  աննշան

 

10. 10. Օզոնը հայտնաբերում են այն անցկացնելով  կալիումի  յոդիդի  ջրային  լուծույթով, ըստ 

      հետևյալ  ռեակցիայի     KI  +  O₃  + H₂O  =  O₂  +  I₂  + KOH      Հավասարեցրեք  ռեակցիան,

      որքա՞ն  է  ռեակցիայի   հավասարման  գործակիցների  գումարային  թիվը.

   1)   5                           2)  8                                     3)   3                                 4)  10

 

11. 11. Որքա՞ն է  ծանր  ջրի (D2O)  մեկ   մոլեկուլի  զանգվածը (գ).

• 18               2)  20                                3)  2,99^. 10^-23                                       4)  3,32^. 10^-23

 

12. 12. Փոխազդել են  ածխածնի  100  ատոմ  և  թթվածնի  50  մոլեկուլ: Որքա՞ն  է  ստացված   

      միացության  մեկ  մոլեկուլում  ատոմների  ընդհանուր  թիվը.

      1)   2                                        2)  4                                            3)  3                                            4)  5

13. 13. Համապատասխանեցրե՛ք նյութի քիմիական   բանաձևը  և   դրանում  դրական   և

բացասական   օքսիդացման  աստիճան  ունեցող  տարրերի  զանգվածային  հարաբերությունը.

Նյութի  բանաձև	Զանգվածային       հարաբերություն
ա)  N2O բ)  NO գ)  N2O3 դ)  NO2	1)  7 : 8 2)  7 : 20 3)  7 : 4 4)   7 : 12 5)  7 :  16

Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

• ա3, բ1, գ4, դ3                2)  ա3, բ1, գ4, դ5                    3)  ա2, բ1,գ1, դ5                    4) ա2, բ1, գ4, դ5

 

14. 14. Քանի՞ մոլեկուլ է պարունակվում  ջրի  մեկ  լիտրում (ρ=1գ/մլ).

    1) 6,02 • 10²³                 2)  3,35 • 10²⁴                        3)  3,34 • 10²⁵                                         4)  3,35 • 10²³  

15. 15. Ջրածինըխառնել  են  օդին  և  այրել: Ստացվել  է  9 գ  ջուր: Ի՞նչ  ծավալով (լ)  

       ջրածին  են  խառնել  օդին.   

     1)  6,72                          2)  11,2                                 3)  22,4                          4)  5,66

                                                                                                                             Հաջողություն

Ուսումնական Փետրվար

• Լաբորատոր  աշխատանքներ. «Ջրի ֆիզիկական, քիմիական  և օրգանոլեպտիկ  հատկությունները: Լուծույթների պատրաստումը  և  լուծված  նյութի   զանգվածային, մոլային բաժնի, մոլային կոնցենտրացիայի  որոշումը»:

Առաջադրանք 1. Որոնք  են  ջրի  ֆիզիկական հատկությունները, թվարկեք….

Սովորական պայմաններում (20C)աստիճանում հեղուկ է, եռում է  և գոլոշանում(100C), իսկ 0և ցածր ջերմաստիճանում փոխում է ագրեգատային վիճակը, (սառույց)։

Առաջադրանք 2. Որոնք  են  ջրի քիմիական  հատկությունները, գրեք  ջրի  փոխազդեցությունը  պարզ  և  բարդ  նյութերի  հետ….

Ջուրը փոխազդում է (ակտիվ) մետաղների հետ․ Ակտիվ և պակաս ակտիվ մետաղներից միայն փոխազդում է ակտիվ մետաղների հետ։

Ակտիվ մետաղ-Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑

Պակաս ակտիվ-Zn+H₂O=ZnO+H₂↑

Առաջադրանք 3. Որոնք  են  ջրի  օրգանոլեպտիկ  հատկությունները, թվարկեք…,որն  է  համարվում  մաքուր  խմելու  ջուր…

Մաքուր խմելու ջուր համարվում են-ծորակի ջուր, թորած ջուր, քլորացված ջուր, գազավորված ջուր և այլն․․․։

Առաջադրանք 4. Ջրի  փոխազդեցությունը  ակտիվ  մետաղներից` նատրիումի  հետ, գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը….

Փոխազդում է ակտիվ մետաղ (նատրիումի) հետ:

2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑

 

Անհատական հետազոտական աշխատանք, թունավոր նյութերը օդում։

Պատրաստել ղմելու սոդայի լուծույթը և գրել կոմսերտացիան

Խմելու սոդայի բանաձևն է — Օմեգա (NaHCo3) =? %

Օմեգա (NaHCO3)=m(NaHCO3)/m  (լուծույթ)

m(NaHCO3)=8,4

m(HCO) =100

8,4/8,4 100×100% = 7,7%

 

Գործնական աշխատանք 4

Թթուների քիմիական հատկությունները

01.12.2017

Փորձ 1

Հայտանյութերի գույնի փոփոխությունը (թթվածին միջավայրում)

Մեթիլնարնջագույնը թթվային միջավայրում դառնում է կարմիր։

Ֆենոփտալեյն թթվային միջավայրում գույնը չի փոխում (անգույն)

Լայմուս մանուշակագուն թթվային միջավայրում-վարդագույն

Փորձ 2

Թթուներ փոխազդեցությունը ակտիվ մետաղների հետ տեղականման ռեակցիա։

Ցինկ-Zn

Մագնեզիում-Ng

Ալյումին-Al

Zn+2Hee —> Znce₂+H₂

Տեղակալման ռեակցիա է կոչվում պարզ և բարդ նյութի միջև ընթացող ռեակցաին որի հետևանքով առաջանում է նոր պարզ նյութ և նոր բարդ նյութ։ Իսկ ռեակցիա ընթացքում պարզ նյութի ատոմները տեղակալում են (դուրս են մղում մեկին)։ H₂+O₂ —> 2H₂O+Q

 

9-րդ դաս. Ամփոփիչ թեստ-1 «Կրկնողություն»

30-Սեպտեմբեր

1. Ո՞ր  շարքում   է   գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում.  ջրի  կաթիլ, պղնձե թաս, ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ.

ա) 3                                     բ) 6                                     գ) 4                                  դ) 5

3. Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված միայն օրգանական նյութեր.
1) ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
2) կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
3) շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
4) սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

 4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել սնդիկը.

1) միայն  պինդ  վիճակում
2) միայն  գազային վիճակում
3) միայն  հեղուկ  վիճակում
4) բոլոր  երեք  վիճակներում

5. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածը, որի ծավալը 2սմ³  է, իսկ  ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ³ է.
1) 38,6գ                            2) 9,65գ                                   3) 3,86գ                               4) 1,93գ

6. Համապատասխանեցրեք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.   

Հատկությունները	Անվանումը
ա) բնորոշ  հոտով թափանցիկ  հեղուկ բ) ջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ գ) մետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ դ) ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	1)  կավիճ        2) սախարոզ    3) քացախաթթու    4) թթվածին    5)  քլոր    6)  յոդ

7. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                                 3)  H₂O, N₂, O₃,  Ni, S₈

2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                               4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

 8. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից  է  կազմված  ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

9.   Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
1) F, C, P, Si, Na
2)  O, C, Li, K, Ba
3)  P, O, C, Fe, N
4)  K, Na, P, Fe, C

10. Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.

1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

 

 

20.10.2017

Օքսիդների սահմանումը

Օքսիդներ են կոչվում երկու տարից կազմված այն բարդ անօրգանական նյութերը որոնցից մեկը թթվածինն է (-2) օքսիդացման աստիճանով։

Օքսիդների ընդհանուր բանաձևն է Rx Oy:

Օքսիդներ

                                                       Ме                                                           ՈչMe

Հիմնային                               Թթվային                        երկդիմի

                                                                                CO2                              անֆոտեի

P2O5                            N2O3

SO2                               ZnO

SO3

 

 

Նյութեր

Տարբեր քիմիական կապերով մոլեկուլների մոդելների հավաքում

 

15.09.2017

Քիմիական Բանաձև

Նյութի որակական և քանակական բաղադրությունը:

Քիմաիկան տարրերը նրանցով կազմված պարզ և բարդ նյութերի հատկությունները բանաձևերը պարբերական կախման մեջ են գտնվում ատոմի միջուկի լիցքի մեծությունից Z-ից։

 

Ինդեքս-դասիչ

մեկ ինդեքսը չի գրվում

 

₊₁₅P(15p; )15e

կարգաթիվ՝ 15

Z=+15

 

 

Ar(P)=31

N=31-15=16n

 

H²o նյութի որակական որակական բաղադրություն ասելով ինչպիսի ատոմներից է կազմեվել

H²o-ջրածին, թթվածին

քանակական բաղադրություն

ատոմների զանգվածային հարաբերությունը բարդ նյությում

m(H):m(o)=2:1:16=1:8